عقده ادیپ به اعتقاد روانکاوان یکی از مراحل طبیعی رشد در دوران کودکی است که به معنای علاقه‌مندی پسران به والد غیر هم‌جنس می‌باشد. اگرچه هر کودکی علاقه خاصی به مادر خود دارد اما بااین‌حال روانکاوان معتقدند پسران در سنین 3 یا 4 سالگی که متوجه اندام تناسلی خود می‌شوند علاقه‌ای فراتر از رابطه فرزندی به مادرشان پیدا کرده و به‌نوعی با پدر برای به دست آوردن وی رقابت می‌کنند. عقده ادیپ پس از مدتی در جریان رشد طبیعی از بین خواهد رفت؛ بااین‌حال کودکانی که به هر دلیلی ازجمله فوت یا جدایی از پدرشان دور هستند ممکن است بخش‌هایی از این تمایل را تا بزرگ‌سالی در خود نگه دارند و این موضوع می‌تواند باعث میل به زنا با محارم یا انواع اختلالات جنسی در فرد شود. به همین خاطر بهتر است در ارتباط با تربیت جنسی فرزندان خود از یک روانشناس کمک بگیرید.

 منبع : عقده ادیپ

عقده ادیپ چیست؟

عقده ادیپ اصطلاحی است که نخستین بار توسط فروید مطرح شد. اودیپ به این معناست که فرزندان پسر در سنین 3 سالگی متوجه اندام جنسی خود شده و پس‌ازآن نسبت به مادر خود گرایش پیدا می‌کنند. بوسیدن مادر یا بیان جملاتی نظیر اینکه (من می‌خواهم در آینده با تو ازدواج کنم) ازجمله نشانه‌هایی هستند که از رسیدن پسران به این مرحله حکایت دارند. توجه داشته باشید که عقده ادیپ بیش از آنکه موضوع نگران‌کننده‌ای راجع به عشق میان والد و فرزند باشد تلاش کودک برای تصاحب قدرت است. آن‌ها دیر یا زود متوجه می‌شوند که برای به دست آوردن مادر یا موضوع دلخواهشان باید با پدر وارد رقابت شوند و این درحالیست که پدر رقیب قدرتمندی برای آن‌هاست.

فروید معتقد بود نهایتاً عقده ادیپ و رقابت پسر با پدر از میان خواهد رفت و پسران شروع به همانندسازی با وی خواهند کرد. همانندسازی با پدر باعث می‌شود تا کودک یادگیری نقش‌های جنسیتی و آنچه باید به‌عنوان یک مرد بداند را شروع کند. این موضوع باعث خواهد شد که شما شاهد تقلید رفتارهای مردانه و به‌خصوص رفتار و گفتار پدر توسط کودک باشید. به همین خاطر کودکانی که به هر دلیلی ازجمله طلاق یا فوت از پدر خود جدا هستند، ممکن است به‌راحتی موفق به عبور از عقده ادیپ و یادگیری نقش‌های جنسیتی نشوند.

این موضوع باعث خواهد شد تا آن‌ها در آینده و در برقراری روابط عاطفی نزدیک مشکلاتی را تجربه کنند. به همین خاطر بهتر است درصورتی‌که فرزند شما به هر دلیلی از پدر خود دور است در تربیت وی از یک روانشناس کودک کمک بگیرید.

حل شدن عقده ادیپ

یکی از جدی‌ترین سؤالات در ارتباط با عقده ادیپ این است که چه موضوعی باعث حل شدن این عقده در کودک می‌شود؟ فروید معتقد بود پس‌ازاینکه کودکان نسبت به اندام تناسلی خود آگاهی پیدا کردند به‌تدریج متوجه تفاوت این اندام در دختران و پسران خواهند شد. ذهن آن‌ها در پی تلاش برای دستیابی به دلیلی راجع به این تفاوت به این نتیجه خواهد رسید که دختران نیز اندام تناسلی مردانه داشته‌اند اما رقابت آن‌ها با پدر باعث شده تا پدر آن‌ها را اخته کند و به همین خاطر اندام تناسلی‌شان به این شکل درآمده است.

 ترس از اینکه پدر آن‌ها را نیز اخته کند موضوعی است که فروید به آن اضطراب اختگی می‌گوید و معتقد است که این اضطراب به حدی شدید است که باعث خواهد شد کودک به‌طورکلی احساس خود به مادر و رقابت با پدر را فراموش کند. از این به بعد تا رسیدن کودک به مرحله نوجوانی و بلوغ، وی دیگر توجهی به مسائل جنسی نخواهد داشت و برای یادگیری نقش‌های مربوط به جنسیت مردانه با پدر همانندسازی می‌کند.

عقده الکترا در دختران

فروید معتقد بود که علاقه به والد غیر هم‌جنس موضوعی نیست که فقط پسران آن را تجربه کنند؛ بلکه دختران نیز در سنین 3 یا 4 سالگی عشق خود را به پدرشان معطوف می‌کنند و مادر را رقیبی برای این احساس عاطفی می‌بینند. در این شرایط شما احتمالاً شاهد حسودی‌های دختر کوچکتان در ارتباط میان شما و همسرتان خواهید بود. بااین‌حال یک تفاوت جدی در حل شدن عقده ادیپ میان دختران و پسران وجود دارد؛ به این صورت که دختران پس‌ازاینکه متوجه تفاوت اندام تناسلی خود با پسران می‌شوند، تصور می‌کنند که مادر عامدانه آن‌ها را ناقص به دنیا آورده تا نتوانند پدرشان را تصاحب کنند.

با توجه به اینکه دختران در چنین شرایطی اضطراب اختگی را تجربه نمی‌کنند روانشناسان معتقدند که عقده ادیپ در آن‌ها به‌طور کامل حل نمی‌شود تا زمانی که آن‌ها با مرد دیگری وارد رابطه جنسی شده و پس از به دنیا آوردن فرزند پسر به‌صورت نمادین احساس قدرت یا داشتن اندام جنسی مردانه را تجربه ‌کنند. بااین‌حال سخت‌گیری‌های والدین به فرزندان دختر و جلوگیری از رفتارهایی ماند نشستن بر روی پای پدر یا بوسیدن او تنها موضوعاتی هستند که باعث محدود شدن عقده الکترا در کودک می‌شوند.

عقده ادیپ منفی

عقده ادیپ در اکثریت پسران پس از تجربه اضطراب اختگی از بین خواهد رفت. بااین‌حال گاهی اوقات تجربیاتی در زندگی کودک ایجاد می‌شود که باعث باقی ماندن بخش‌هایی از این احساس در کودک خواهد شد. برای مثال پسرانی که پدرشان را در کودکی از دست داده‌اند معمولاً رقیبی در برابر احساسات خود نسبت به مادر پیدا نمی‌کنند و این موضوع می‌تواند باعث حل نشدن کامل عقده ادیپ در فرد شود. حل نشدن این موضوع می‌تواند مشکلاتی مانند میل به زنای با محارم، پدوفیلیا یا مشکلاتی مانند اضطراب و افسردگی را برای فرد ایجاد کند.

پیشگیری و درمان عقده ادیپ منفی

اگرچه عقده ادیپ موضوعی است که صرفاً در یکی از مکاتب روانشناسی مطرح شده و شواهد علمی چندانی برای آن وجود ندارد اما بااین‌حال بسیاری از ما نشانه‌هایی در فرزندان خود یا اطرافیان دیده‌ایم که می‌تواند بیانگر احساس علاقه آن‌ها به والدینشان باشد و همین‌طور زنای با محارم یا سایر مشکلات جنسی موضوعاتی هستند که بسیاری از مواقع شاهد بروز آن‌ها در جامعه بوده‌ایم. به همین خاطر بهتر است نسبت به این موضوع و تربیت جنسی فرزندان خود توجه کافی داشته باشید. سهل‌انگاری در دادن اطلاعات جنسی به فرزندان یا سخت‌گیری‌های بی‌مورد می‌تواند برای آن‌ها آسیب‌زا باشند. به همین خاطر بهتر است در این زمینه از یک روانشناس کودک کمک بگیرید.

بسیاری از خانم‌هایی که پس از تولد فرزند پسر احساس قدرت می‌کنند و همین‌طور روابط والد و فرزندی که نشانه وابستگی بیش‌ازحد طرفین به یکدیگر است، می‌تواند نشانه‌هایی از عقده ادیپ حل‌نشده در فرزند یا حتی در مادر باشد. علاوه بر این نشانه‌های دیگری نظیر تمایل به زنانی که به‌نوعی شبیه مادر هستند، میل به برقراری ارتباط جنسی با مادر یا خواهر، ناتوانی از برقراری روابط صمیمانه با دیگران و همین‌طور بسیاری از کژکاری‌های جنسی ازجمله موضوعاتی هستند که نشان می‌دهند شما به دریافت کمک از یک متخصص بالینی نیاز دارید. حتی در شرایطی که احساس می‌کنید به دلیل خجالت یا ترس از قضاوت شدن ارتباط با روانشناسان برای شما سخت است می‌توانید از خدمات مشاوره تلفنی استفاده نمایید.

برای دریافت مشاوره در زمینه روانکاوی می‌توانید در ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02166419012 با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.

سؤالات متداول